Po powstaniu listopadowym nastąpił nacisk na unifikację Królestwa Polskiego z Rosją. Ukazem carskim z 8 marca 1837 r. województwa przemianowano na gubernie. Powstała gubernia podlaska, która obejmowała powiaty: łukowski (wraz z okolicami gm. Wola Mysłowska), bialski, radzyński i siedlecki – do czasu włączenia tych ziem do guberni lubelskiej. W 1859 r. dokonano reformy ustrojowej, w wyniku której każda gmina musiała składać się z przynajmniej „50 dymów” pod zarządem jednego wójta – zwykle był to właściciel ziemski. Zatem początkowo każda wieś w rejonie Woli Mysłowskiej stanowiła oddzielną gminę wiejską z dziedzicem w roli wójta. Z czasem jednostki te połączone zostały w większe organizmy. I tak w 1866 r. ukazem carskim powołano dwie gminy wiejskie: gminę Mysłów z siedzibą w Ciechominie i gminę Jarczew z siedzibą w Podosiu. Obie gminy należały do powiatu łukowskiego wchodzącego do nowo utworzonej guberni siedleckiej. W 1912 r. w wyniku reformy administracyjnej obie gminy na powrót trafiły do guberni lubelskiej. Wraz z upadkiem Królestwa Polskiego, w wyniku działań wojennych w okresie I wojny światowej, tereny północnej Lubelszczyzny podzielono pomiędzy Prusy i Austro- -Węgry. 7 listopada 1918 r. ogłoszono w Lublinie powstanie Rządu Ludowego Republiki Polskiej. W odrodzonym państwie polskim zarówno gmina Mysłów, jak i gmina Jarczew nadal należały do powiatu łukowskiego i województwa lubelskiego. W okresie II wojny światowej tereny obu gmin znalazły się pod okupacją niemiecką. Po zakończeniu działań wojennych podział administracyjny odpowiadał zasadniczo temu sprzed wojny. Obecny kształt terytorialny gmina Wola Mysłowska uzyskała w roku 1973 r. na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie powołującej gminę Wola Mysłowska w powiecie łukowskim.
Walory przyrodnicze
Obszar gminy to przeważnie równina (sandrowa), miejscami falista wysoczyzna, urozmaicona wydmami i wzniesieniami moreny czołowej. Teren charakteryzuje bogactwo zbiorowisk roślinności wodnej, szuwarowej i torfowiskowej – ma to związek z występującymi na tym terenie niewielkimi, ale licznymi oczkami wodnymi, torfowiskami oraz kompleksami stawów rybnych. O bogactwie przyrodniczym tego regionu świadczy chociażby ilość projektowanych na terenie gminy rezerwatów przyrody (3) i użytków ekologicznych (19)!
Do najatrakcyjniejszych pod względem przyrodniczym miejsc na terenie gminy należą:
• dolina Świdra i jego dopływów,
• dolina Wilgi z rozległymi łąkami, kompleksami stawów w okolicach Mysłowa i Jarczewa,
• las wilczyński o pow. 118 ha, porastający morenowe zbocze doliny Wilgi, będący miejscem występowania wielu rzadkich i ciekawych gatunków roślin, w tym m.in.: wawrzynka wilczełyko, miodunki plamistej, łuskiewnika różowego, zerwy kłosowej, orlika pospolitego, dzwonka szerokolistnego i szczeciniastego oraz leśnych storczyków: kruszczyka szerokolistnego i gnieźnika leśnego. Większość z nich to gatunki chronione. Oba występujące tu gatunki dzwonków to gatunki rzadkie i zagrożone.
• kompleks torfowisk niskich i przejściowych w okolicy miejscowości Mysłów i Grudź.
Osobliwością gminy Wola Mysłowska jest bogactwo roślinności wodnej i błotnej. Do najciekawszych zbiorowisk roślinnych o takim charakterze należą:
• zespół rdestnicy pływającej koło Ciechomina,
• zespół lilii wodnych występujący na stawach w Mysłowie,
• zespół grzybieni północnych w dwóch dystroficznych oczkach wodnych koło miejscowości Grudź.
Osobliwością przyrodniczą jest występowanie kontynentalnych torfowisk wysokich z zespołu Ledo-Sphagnetum magellanici oraz torfowisk przejściowych ze związku Rhynchosporion albae. Najlepiej wykształcone zbiorowisko tego typu znajduje się na obrzeżach lasu przy drodze Stoczek Łukowski – Krzywda. Jest to miejsce występowania wielu rzadkich roślin torfowiskowych, m.in.: widłaka torfowego, przygiełki białej, rosiczki pośredniej i rosiczki okrągłolistnej. Bardzo ciekawym florystycznie obiektem są łąki koło miejscowości Germanicha i Nowy Świat. Położone malowniczo w dolinie Wilgi są miejscem, gdzie rośnie wiele rzadkich gatunków, w tym relikt glacjalny (polodowcowy) – wielosił błękitny. Dolina Wilgi jest także miejscem, gdzie możemy spotkać inne rzadkie rośliny, m.in.: rutewkę wąskolistną, listerę jajowatą, wawrzynka wilczełyko, zdrojówkę rutewkową.
Brak na tym terenie dużych kompleksów leśnych sprawia, że gatunki leśne reprezentowane są głównie przez małe zwierzęta. Wyjątkowy jest za to świat ptaków. Na terenie gminy stwierdzono dotychczas występowanie 172 gatunków ptaków. Najliczniej reprezentowane są gatunki środowisk otwartych i wodno-błotnych. Do najciekawszych należą: błotniak łąkowy (gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt!), kobuz, pustułka, uszatka, dudek, krętogłów, ortolan i srokosz oraz derkacz (gatunek wymieniony w „Dyrektywie ptasiej” jako globalnie zagrożony w Europie), dziwonia, zimorodek, świerszczak, strumieniówka, kszyk i rycyk. Z ciekawszych gatunków związanych z terenami leśnymi wymienić należy: trzmielojada, bociana czarnego, dzięcioła czarnego, dzięcioła zielonego i lerkę. Z pośród gatunków lęgowych na uwagę zasługuje fakt gniazdowania czterech gatunków perkozów (z 5 lęgowych w Polsce!), tj. perkoza dwuczubego, rdzawoszyiego, perkozka i zausznika, czy też rybitwy białowąsej – bardzo rzadkiego gatunku lęgowego w kraju. Wśród ptaków nielęgowych regularnie spotyka się żerującego na stawach w Mysłowie bielika, rybołowa, a na łąkach w dolinie Wilgi orlika krzykliwego. Podczas migracji wiosennych i jesiennych na rozlewiskach w dolinie Wilgi oraz na stawach w Mysłowie i Jarczewie można zaobserwować liczne stada siewek złotych, batalionów, gęsi zbożowych, białoczelnych i gęgaw, jak również łabędzia krzykliwego, czaplę białą, sysa przy odrobinie szczęścia – także purpurową, ohara oraz wiele innych rzadkich i ciekawych gatunków.
Postaci historyczne
Zabytki
JARCZEW
Zespół dworsko-parkowy z 2 poł. XIX w. należący do rodziny Podoskich, właścicieli majątku od 2 poł. XVIII w. do II wojny światowej. W jego skład wchodzą murowany dwór z 1 poł. XIX w., czworak zwany rybakówką, kuźnia, murowana oficyna, 4 domy drewniane z XIX/XX w. oraz park krajobrazowy ze stawami. Zespół zajmuje powierzchnię 17,41 ha. Park krajobrazowy tworzy malowniczy, asymetryczny układ wzbogacony systemem stawów i kanałów. Występuje tu wiele drzew posiadających status pomnika przyrody. Czasy świetności dwór przeżywał w okresie międzywojennym. Jego ówczesny właściciel, Jerzy Podoski, żonaty był ze szwagierką prezydenta Ignacego Mościckiego, który bywał w Jarczewie. Dwór odwiedzali również ministrowie i szefowie rządu. W czasie wojny w dworze mieścił się ośrodek rehabilitacyjny dla rannych żołnierzy. Następnie majątek został znacjonalizowany i wszedł w skład PGR-u.
WILCZYSKA
Zespół dworsko-parkowy z przełomu XVIII i XIX w. Od lat 20. XIX w. majątek należał do rodu Korzybskich herbu Abdank. W połowie XIX w. dla Jana Korzybskiego wybudowano dwór otoczony parkiem. Do dworu prowadziła aleja dojazdowa obsadzona lipami oraz tujami. Jego ozdobą były dwa stawy połączone kanałami z rzeką Wilgą. Po II wojnie światowej do 2009 r. w obiekcie mieściła się szkoła podstawowa. W 2013 r. zespół parkowo-dworski został zwrócony prawomocnym spadkobiercom właścicieli, którzy obecnie prowadzą renowację tego historycznego dworu.
Ruiny fortyfikacji – tzw. „Zamczysko”. Najstarsze wzmianki o Wilczyskach pochodzą z XV w. – w tym czasie stał tu wspaniały zamek. Na początku XVII w. należał on do wojewody inowrocławskiego Jana Gostomskiego, który w swojej okazałej siedzibie podejmował królewicza Władysława (późniejszego króla Władysława IV Wazę). Zamek w Wilczyskach gościł też króla Zygmunta III z małżonką. Zamek został złupiony i doszczętnie spalony przez Szwedów w czasie potopu szwedzkiego. Do dzisiejszych czasów zachował się jedynie prostokątny majdan otoczony fosą, a od wschodniej strony kamienne fundamenty.
Kościół parafialny pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w obecnym kształcie został wybudowany w latach 1957–1963, konsekrowany w 1964 r.; jednak pierwsze wzmianki o kościele pochodzą z początku XVI w.
Cmentarz parafialny z 2 poł. XIX w.
Kamienna kapliczka z figurką Matki Boskiej
Drewniany młyn nad Wilgą.
MYSŁÓW
Zespół dworsko-parkowy z XVII w., fragment parku krajobrazowego ze stawem (koniec XIX w.), w parku 2 pomniki przyrody (jesiony).
Zespół folwarczny: ośmiorak murowany z XIX w., obora murowana z ok. XIX w., chlewnia murowana z ok. XIX w., stodoła murowano-drewniana z przełomu XIX/XX w., spichlerz murowany z ok. XIX w. i lodownia. obejmująca budynek mieszkalny z pocz. XX w.
Pomnik powstańców styczniowych – zbiorowa mogiła powstańców z 1863 r.
Fragment parku krajobrazowego ze stawem z końca XIX w.
BACZKÓW
Park dworski
Zespół parku krajobrazowego z połowy XIX w.
Na drodze Ciechomin – Baczków natknąć możemy się jeszcze na oryginalny bruk, tzw. „kocie łby”.
WOLA MYSŁOWSKA
Młyn
Wandów
Kościół parafialny murowany wybudowany w 1937 r.; styl pseudobarokowy.
Kapliczka postawiona w miejscu zabójstwa ks. Franciszka Gizińskiego i Kazimierza Pleskota, do którego doszło 17 listopada 1933 r.
Szlaki turystyczne
Szlak Ziemi Łukowskiej główna nitka czerwona o długości 17 km oraz 2 szlaki lokalne: zielony o długości 3 km i żółty o dł. 3 km. Trasy zostały oznakowane wyraźnymi tabliczkami – drogowskazami, na których znajdziemy informacje o najbliższych miejscach wartych zobaczenia oraz o miejscach wypoczynku.
